Την περασμένη εβδομάδα ανακοίνωσε τη λειτουργία του το ινστιτούτο ερευνών «Προμηθέας». Το όνομα του ινστιτούτου προέρχεται από την ελληνική μυθολογία, με βάση την οποία ο Δίας ο βασιλιάς των θεών ξέροντας το πόσο ωφέλιμη είναι η φωτιά την είχε κρατήσει για τους Θεούς. Ο Προμηθέας όμως παράκουσε την εντολή του, έκλεψε τη φωτιά από τους Θεούς και τη χάρισε στους ανθρώπους. Ο Δίας για να τον τιμωρήσει τον έδεσε με αλυσίδες σε ένα βράχο και κάθε μέρα σε συγκεκριμένη ώρα έστελνε έναν αετό να του φάει το συκώτι. Το μαρτύριο αυτό συνεχίστηκε για πολλά χρόνια μέχρι που ο Ηρακλής πέρασε από εκεί, τον λυπήθηκε, σκότωσε τον αετό και ελευθέρωσε τον Προμηθέα…

Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Ο μύθος του Προμηθέα όπως και ο κάθε μύθος φανερώνει διδάγματα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δείχνει τη γενναιότητα του Προμηθέα ο οποίος παράκουσε τον ίδιο του τον βασιλιά για να πράξει αυτό το οποίο θεωρούσε ορθό. «Προμηθέας» … όμορφο όνομα για ινστιτούτο ερευνών. Επειδή η επιστημονική έρευνα ιδανικά ταυτίζεται με μια αντικειμενικότητα υπεράνω οδηγιών, υπεράνω υφιστάμενης γνώσης, προκαταλήψεων και ιδεολογιών. Η έρευνα -οφείλει τουλάχιστον- να είναι πάνω απ’ όλα ανεξάρτητη και ελεύθερη για να μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω με νέες ανακαλύψεις, για να σπρώξει την πρόοδο και να διευρύνει την κατανόησή μας για τον κόσμο που μας περιβάλλει.

Μπορεί όμως άραγε ο «Προμηθέας» να ανταποκριθεί στις προσδοκίες που το όνομά του πρεσβεύει; Μάλλον δύσκολο έως και αδύνατο. Η σύνθεση του ινστιτούτου είναι ξεκάθαρα τοποθετημένη στον κομματικό χώρο του ΑΚΕΛ. Με επικεφαλείς τους Γιαννάκη Κολοκασίδη (Πρόεδρο), Κώστα Γουλιάμο (Αντιπρόεδρο), Κωστάκη Κωνσταντίνου (Γραμματέα) και τον Γιάννο Κατσουρίδη ως Επιστημονικό Διευθυντή. Ενώ στα μέλη του επιστημονικού συμβουλίου περιλαμβάνονται οι Χρίστος Χριστοφίδης, Νίκος Μούδουρος, Ρολάνδος Κατσιαούνης κ.α.

Είμαι βέβαιη πως ορισμένα μέλη μπορεί να είναι λαμπροί επιστήμονες και η κομματική τους ταυτότητα να μην επισκιάζει καθόλου την κρίση και την επιστημονική τους επάρκεια. Εξάλλου όλοι ανήκουμε κάπου και όλοι μεταφέρουμε μαζί μας μια πλειάδα ταυτοτήτων. Ούτε και πιστεύω στο μύθο της απόλυτης αντικειμενικότητας.

Από την άλλη όμως, δε μπορώ παρά να κακίσω το γεγονός πως ένα δήθεν ανεξάρτητο ερευνητικό ινστιτούτο συστάθηκε στα πρότυπα μιας κομματικής οργάνωσης. Χωρίς πολυφωνία και με όραμα του την αυτοεπιβεβαίωση αντί για την αντικειμενική μελέτη. Ο κάθε επιστήμονας ξεκινά με μια βασική υπόθεση, το θέμα είναι να μην αυτοεγκλωβίζεται από αυτή με τρόπο που να καταλήγει αυτοσκοπός η δικαίωσή της.

Με τον παλιό συμφοιτητή Γιάννο Κατσουρίδη μπορώ να συμφωνήσω με την παρατήρησή του ότι «η ανάλυση των φαινομένων πολλές φορές χαρακτηρίζεται από την απουσία κριτικών προσεγγίσεων για το πώς φτάσαμε ως εδώ». Αλλά ας προσέχει να μην του γίνει αυτοσκοπός να αποδείξει ότι φτάσαμε ως εδώ επειδή δεν επικράτησε η εκάστοτε ακελική άποψη γιατί μετά θα χάσει κάθε επιστημονική εγκυρότητα.

Τέλος, αν το ίδιο το ινστιτούτο θέλει να ανταποκριθεί στον μύθο του Προμηθέα ας διευρύνει τη σύνθεσή των επιστημόνων που το αποτελούν. Ήδη αρκετή αρνητική κομματικοποίηση βιώνουμε καθημερινά στην Κύπρο. Στα σωματεία, στους συνδέσμους, στις ΜΚΟ, στη δημόσια υπηρεσία, στους ημικρατικούς οργανισμούς. Ας αφήσουμε την επιστήμη όσο μπορούμε μακριά. Αν θέλει το ΑΚΕΛ ή η οποιαδήποτε παράταξη να εργαλειοποιήσει την επιστήμη για να υποστηρίξει και «ερευνητικά» την ιδεολογία της ας συστήσει π.χ. το ινστιτούτο μελετών ΑΚΕΛ και ας αφήσει ελεύθερους τους επιστήμονες, από όποιο ιδεολογικό χώρο και αν προέρχονται να κάνουν την έρευνά τους ανεξάρτητα από καθοδηγούμενα ινστιτούτα τύπου «Προμηθέας».

Ο Ιταλός πρωθυπουργός κ. Μάριο Μόντι φορολόγησε πρόσφατα την εκκλησιαστική περιουσία της καθολικής εκκλησίας. Υπό την ηγεσία του, πέραν του ότι η Ιταλία απαλλάχτηκε από τον Μπερλουσκονισμό που είχε ταυτίσει την πολιτική με στήλη του Playboy, τη μετασχημάτισε και πάλι σε σοβαρή χώρα και πέτυχε να συγκρατήσει την αρνητική πορεία της οικονομίας.

Φυσικά το Βατικανό θορυβήθηκε, ενοχλήθηκε και όλα τα σχετικά, αλλά ο Μόντι δε μασάει: στην κρίση πληρώνουν όλοι – περιλαμβανομένης και της εκκλησίας. Στην Κύπρο αλλά και στην Ελλάδα πληρώνουν όλοι αλλά πολύ λιγότερο τα ιερά κατεστημένα, με επικεφαλείς τη δημόσια υπηρεσία, το στράτευμα και φυσικά την εκκλησία. Ειδικά η αυτοκέφαλη Εκκλησία της Κύπρου μπορεί να ανήκει στις πλουσιότερες επιχειρήσεις της Ευρώπης αλλά, πληρώνει φόρο στη βάση δικών της υπολογισμών επειδή ακόμα δε βρέθηκε μια τολμηρή πολιτική ηγεσία για να ρυθμίσει και να θεσμοθετήσει τις οικονομικές σχέσεις της εκκλησίας με το κράτος. Έτσι ο Μακαριότατος έχει και τη δυνατότητα να καυχιέται για το ότι η εκκλησία πληρώνει «δίχως να είναι αναγκασμένη». Παραλείπει φυσικά να αναφέρει ότι το αποθεματικό της είναι κοντά στα 868 εκ. ευρώ με ακίνητα, μετοχές και τραπεζικές καταθέσεις.

Όσο αφορά στο κρατικοδίαιτο μας σύστημα το Ινστιτούτο Κύπρου (ΙΚΥ) μας έδωσε το πιο πρόσφατο και χαρακτηριστικό παράδειγμα όπου το ίδιο το πολιτικό σύστημα δημιούργησε και συντήρησε για χρόνια ένα ινστιτούτο το οποίο ενώ θα έπρεπε να είναι αυτόνομο και ανταγωνιστικό, παρέμεινε ένα εξαρτημένο δημόσιο ίδρυμα με αποτέλεσμα να αποτύχει στην παρακολούθηση των στόχων του, να σπαταλήσει περισσότερα απ’ όσα προβλέπονταν και τελικά να οδηγηθεί στον μαρασμό. Τα μέσα ανέδειξαν τον σαφώς προκλητικό ετήσιο μισθό του Προέδρου του που ανερχόταν στις 157 000 ευρώ αλλά φταίει στ’ αλήθεια περισσότερο ο ίδιος ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου ή οι κρατικοί αξιωματούχοι -εκλεγμένοι και μη- που πήραν την απόφαση να τον πληρώνουν με 157 000 ευρώ ετησίως;

Φυσικά το ΙΚΥ δεν είναι ούτε το πρώτο ούτε και το τελευταίο. Την ίδια θλιβερή διαχείριση και τύχη είχε και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Κύπρου και το Ινστιτούτο Μελετών Ήφαιστος και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας και τα περισσότερα εκκολαπτήρια και ένα σωρό άλλα δημoσιο-αυτόνομα ιδρύματα. Ακόμα και η λειτουργία των δύο δημόσιων πανεπιστημίων με επικαλύψεις σε σχολές και προγράμματα σπουδών αποτελεί ένα πολιτικό σκάνδαλο κατασπατάλησης δημοσίων πόρων. Όμως για να μην παρεξηγηθώ ξεκαθαρίζω ότι δεν ισχυρίζομαι πως το κράτος δεν οφείλει να προάγει τη δημόσια εκπαίδευση, τη δημόσια υγεία, την έρευνα και γενικά τη δημόσια ευημερία. Θα πρέπει όμως να το κάνει νούσιμα! Όχι κάθε κυβέρνηση που βρίσκεται στην εξουσία να δημιουργεί από ένα νέο δημόσιο ίδρυμα και 2-3 ινστιτούτα τα οποία σβήνουν μετά που κάποιος ανακαλύπτει ότι τελικά λειτουργούν εις βάρος του δημοσίου παρά προς όφελος του.

Πέρα όμως από τη γενική καταθλιπτική εικόνα, διαισθάνομαι ότι ως κοινωνία έχουμε προχωρήσει. Πέρα από το ότι μπορεί να ακούγονται ακόμη ισχυρές οι φωνές της συντήρησης και του λαϊκισμού, πιστεύω ότι δημιουργήθηκε πλέον ένα ισχυρό σιωπηρό κίνημα πολιτών που είναι έτοιμο να δεχτεί αλλαγές και να αγκαλιάσει νέες ιδέες. Να πιστέψει σ’ ένα εναλλακτικό μοντέλο ηγεσίας που να ξεφεύγει από τα στεγανά της επανάληψης.

Μια ηγεσία που να τολμά να αγγίξει τα κακώς έχοντα. Που να θέσει ψηλά τον πήχη και να περάσει από πάνω. Να φορολογήσει την εκκλησία, να εντάξει τη χώρα μας στο ΝΑΤΟ, να εξορθολογήσει τη δημόσια υπηρεσία και το στράτευμα και να ξηλώσει κατεστημένα. Αυτός ο τόπος το έχει τόση ανάγκη…